حضرت علی(ع) عالی ترین نماد انسانی عدالت است، عدالت مطلوب مورد نظر آن حضرت باید در تمام امور زندگی اجتماعی، سیاسی و معیشتی سرلوحه قرار گرفته و اولویت زندگی روزمره باشد.

تعریف امام علی (ع) از عدالت بر مبنای کارایی و قرار گرفتن هر چیز در ظرف زمانی و مکانی خود است بنابراین امام علی نه تنها در ارائه عدالت پیشروترین است بلکه تنها فرد مقتدر تاریخ است که بعد از پیامبر این تئوری را با تمام ابعادش پیاده کرد.
عدالت علی (ع) آنچنان انطباقی بر مفهوم عدالت دارد که نمی توان میان علی و عدالت تفکیک قائل شد . در دیدگاه امام اگرعدالت رعایت شود، حقوق بشر رعایت می شود و حقوق انسانی تمام جهانیان حفظ خواهد شد.
عدالت در اندیشه امام گستره وسیعی را در بر می گیرد و خط مشی امام در عدالت سیاسی، رعایت حقوق شهروندی در همه ابعاد است. به همین دلیل در نظام علوی توصیه پذیری وجود ندارد و کسی از طریق نفوذ و اعمال توصیه به رانت خواری نمی پردازد .
عدالت از محوری ترین اندیشه های امام علی(ع) است تا جایی که در مقایسه بین جود و بخشش و عدالت ، حضرت اجرای عدالت در جامعه را رسیدن همگان به حقوق خود می داند، اما جود و بخشش تعلق به عده ای اندک دارد و در شرایطی که عدالت در جامعه حاکم باشد هر چیز در جای خود قرار خواهد گرفت و نیازی به جود و بخشش در شرایط استثنائی نیست.
ارزش عدالت
امیرمؤمنان برای تبیین ارزش و جایگاه عدالت در پاسخ پرسشی درباره اینکه آیا ارزش عدالت برتر است یا ارزش بخشش؟ بر این باور است که ارزش عدالت بیشتر است و دو دلیل برای آن ذکر می کند: عدالت هر چیزی را در جای خود می نهد، در حالی که بخشش آن را از جای خود خارج می سازد. عدالت تدبیر عمومی مردم است در حالی که بخشش، گروه خاصی را شامل می شود .
عدالت در قانونگذاری
عدالت در بعد حقوقی و قانونگذاری در حکومت علوی به معنای جلوگیری از استنباط تبعیض آمیز از قانون است، چونا اگر این جریان در اسلام رشد می کرد و وجهه شرعی به خود می گرفت خطری بسیار بزرگ بود. از جمله مواردی که در این رابطه می توان برشمرد، اقدام خوارج بود که با سوء برداشت از آیات قرآنی، نظامی حقوقی را ترسیم کردند که اشخاص گناهکار در زمره کافران قرار گرفته و براساس آن از حقوق اجتماعی خود محروم شوند و امام علی(ع) در برابر چنین استنباط های ناروایی ایستاد و در رد خوارج به سیره نبوی استدلال کرد.
عدالت قضایی و قانونگذاری
یکی از مصادیق عدالت قضایی عدالت در کیفر و پاداش است، یعنی آن جا که جرم، نوعی ظلم و جفا به حقوق مردم و خارج ساختن مسیر عادی و طبیعی امور و نقض حقوق فردی و اجتماعی به حساب می آید می بایست کسانی را که به خود جرأت می دهند و حقوق دیگران را پایمال می کنند به مجازات رسانده و متنبه ساخت و حقوق پایمال شده افراد را به آنان بازگرداند.
عدالت اقتصادی
عدالت اقتصادی با مباحث توزیع، گره خورده و هر جا سخن از عدالت اقتصادی است ذهن متوجه روشهای عادلانه در توزیع درآمدها می شود.
سخنان امام علی(ع) نیز ناظر بر این مسئله است: "من و تبعیض؟ من و پایمال کردن عدالت؟ اگرهمه اموال عمومی که در اختیارم است مال شخص خودم بود و می خواستم آن را تقسیم کنم، هرگز تبعیض روا نمی داشتم تا چه رسد که مال، مال خداست و من امانتدار خدایم.» (خطبه 621)